Al-Farabi

Digelar Aristotle kedua.
Tulisan ahli falsafah Yunani seperti Plato dan Aristotle mempunyai pengaruh yang
besar terhadap pemikiran ahli falsafah Islam. Salah seorang ahli falsafah Islam yang
terpengaruh dengan pemikiran kedua tokoh tersebut ialah Al-Farabi.
Nama sebenarnya Abu Nasr Muhammad Ibnu Muhammad Ibnu Tarkhan Ibnu Uzlaq
Al Farabi. Beliau lahir pada tahun 874M (260H) di Transoxia yang terletak dalam
Wilayah Wasij di Turki. Bapanya merupakan seorang anggota tentera yang miskin
tetapi semua itu tidak menghalangnya daripada mendapat pendidikan di Baghdad.
Beliau telah mempelajari bahasa Arab di bawah pimpinan Ali Abu Bakr Muhammad
ibn al-Sariy.
Selepas beberapa waktu, beliau berpindah ke Damsyik sebelum meneruskan
perjalanannya ke Halab. Semasa di sana, beliau telah berkhidmat di istana Saif al-
Daulah dengan gaji empat dirham sehari. Hal ini menyebabkan dia hidup dalam
keadaan yang serba kekurangan.
Al-Farabi terdidik dengan sifat qanaah menjadikan beliau seorang yang amat
sederhana, tidak gilakan harta dan cintakan dunia. Beliau lebih menumpukan
perhatian untuk mencari ilmu daripada mendapatkan kekayaan duniawi. Sebab itulah
Al-Farabi hidup dalam keadaan yang miskin sehingga beliau menghembuskan nafas
yang terakhir pada tahun 950M (339H).
Walaupun Al-Farabi merupakan seorang yang zuhud tetapi beliau bukan seorang ahli
sufi. Beliau merupakan seorang ilmuwan yang cukup terkenal pada zamannya. Dia
berkemampuan menguasai pelbagai bahasa.
Selain itu, dia juga merupakan seorang pemuzik yang handal. Lagu yang dihasilkan
meninggalkan kesan secara langsung kepada pendengarnya. Selain mempunyai
kemampuan untuk bermain muzik, beliau juga telah mencipta satu jenis alat muzik
yang dikenali sebagai gambus.
Kemampuan Al-Farabi bukan sekadar itu, malah beliau juga memiliki ilmu
pengetahuan yang mendalam dalam bidang perubatan, sains, matematik, dan sejarah.
Namun, keterampilannya sebagai seorang ilmuwan yang terulung lebih dalam bidang
falsafah. Bahkan kehebatannya dalam bidang ini mengatasi ahli falsafah Islam yang
lain seperti Al-Kindi dan Ibnu Rusyd.
Dalam membicarakan teori politiknya, beliau berpendapat bahawa akal dan wahyu
adalah satu hakikat yang padu. Sebarang percubaan dan usaha untuk memisahkan
kedua-dua elemen tersebut akan melahirkan sebuah negara yang pincang serta
masyarakat yang kacau-bilau. Oleh itu, akal dan wahyu perlu dijadikan sebagai dasar
kepada pembinaan sebuah negara yang kuat, stabil serta makmur.
Al-Farabi banyak mengkaji mengenai falsafah dan teori Socrates, Plato, dan Aristotle
dalam usahanya untuk menghasilkan teori serta konsep mengenai kebahagiaan. Maka
tidak hairanlah, Al-Farabi dikenali sebagai orang yang paling memahami falsafah
Aristotle. Dia juga merupakan seorang yang terawal menulis mengenai ilmu logik
Yunani secara teratur dalam bahasa Arab.
Meskipun pemikiran falsafahnya banyak dipengaruhi oleh falsafah Yunani tetapi
beliau menentang pendapat Plato yang menganjurkan konsep pemisahan dalam
kehidupan manusia.
Menurut Al-Farabi, seorang ahli falsafah tidak seharusnya memisahkan dirinya
daripada sains dan politlk. Sebaliknya perlu menguasai kedua-duanya untuk menjadi
seorang ahli falsafah yang sempurna.
Tanpa sains, seorang ahli falsafah tidak mempunyai cukup peralatan untuk
diekspolitasikan untuk kepentingan orang lain. Justeru, seorang ahli falsafah yang
tulen tidak akan merasai sebarang perbezaan di antaranya dengan pemerintah yang
tertinggi kerana keduanya merupakan komponen yang saling lengkap melengkapi.
Dalam hal ini beliau mencadangkan agar diwujudkan sebuah negara kebajikan yang
diketuai oleh ahli falsafah.
Pandangan falsafahnya yang kritikal telah meletakkannya sebaris dengan ahli falsafah
Yunani yang lain. Dalam kalangan ahli falsafah Islam, beliau juga dikenali sebagai
Aristotle kedua. Bagi Al-Farabi, ilmu segala-galanya dan para ilmuwan harus
diletakkan pada kedudukan yang tertinggi dalam pemerintahan sesebuah negara.
Pandangan Al-Farabi ini sebenarnya mempunyai persamaan dengan falsafah dan
ajaran Confucius yang meletakkan golongan ilmuwan pada tingkat hierarki yang
tertinggi di dalam sistem sosial sesebuah negara.
Di samping itu, Al-Farabi juga mengemukakan banyak pandangan yang mendahului
zamannya. Antaranya beliau menyatakan bahawa keadilan itu merupakan sifat semula
jadi manusia, manakala pertarungan yang berlaku antara manusia merupakan gejala
sifat semula jadi tersebut.
Pemikiran, idea, dan pandangan Al-Farabi mengenai falsafah politik terkandung
dalam karyanya yang berjudul "Madinah al-Fadhilah". Perbicaraan mengenai ilmu
falsafah zaman Yunani dan falsafah Plato serta Aristotle telah disentuhnya dalam
karya " Ihsa* al-Ulum" dan "Kitab al-Jam".
Terdapat dua buku tidak dapat disiapkan oleh Al-Farabi di zamannya. Buku-buku itu
ialah "Kunci Ilmu" yang disiapkan oleh anak muridnya yang bernama Muhammad Al
Khawarismi pada tahun 976M dan "Fihrist Al-Ulum" yang diselesaikan oleh Ibnu Al-
Nadim pada tahun 988M.
Al-Farabi juga telah menghasilkan sebuah buku yang mengandungi pengajaran dan
teori muzik Islam, yang diberikan judul "Al-Musiqa" dan dianggap sebagai sebuah
buku yang terpenting dalam bidang berkenaan.
Sebagai seeorang ilmuwan yang tulen, Al-Farabi turut memperlihatkan
kecenderungannya menghasilkan beberapa kajian dalam bidang perubatan. Walaupun
kajiannya dalam bidang ini tidak menjadikannya masyhur tetapi pandangannya telah
memberikan sumbangan yang cukup bermakna terhadap perkembangan ilmu
perubatan di zamannya.
Salah satu pandangannya yang menarik ialah mengenai betapa jantung adalah lebih
penting berbanding otak dalam kehidupan manusia. Ini disebabkan jantung
memberikan kehangatan kepada tubuh sedangkan otak hanya menyelaraskan
kehangatan itu menurut keperluan anggota tubuh badan.
Sesungguhnya Al-Farabi merupakan seorang tokoh falsafah yang serba boleh. Banyak
daripada pemikirannya masih relevan dengan perkembangan dan kehidupan manusia
hari ini. Sementelahan itu, pemikirannya mengenai politik dan negara banyak dikaji
serta dibicarakan di peringkat universiti bagi mencari penyelesaian dan sintesis
terhadap segala kemelut yang berlaku pada hari ini.